Presidenti i Ukrainës, Volodymyr Zelensky, ka sinjalizuar një gatishmëri të re për kompromis në negociatat e paqes me Rusinë, duke hapur rrugën për lëshime territoriale të kufizuara dhe duke ia kaluar përgjegjësinë Moskës për hapin e radhës. Kështu vlerëson CNN në një analizë të saj, duke theksuar se ky është një nga momentet më delikate të përpjekjeve për t’i dhënë fund luftës.

Gjatë një takimi të pazakontë, të hapur dhe të gjatë me gazetarët, Zelensky foli për një plan me 20 pika, të cilin e përshkroi si “një dokument themelor për përfundimin e luftës, një dokument politik mes nesh, Shteteve të Bashkuara, Europës dhe rusëve”. Ai tha se pret një përgjigje nga Moska, pasi pala amerikane të ketë përcjellë qëndrimin ukrainas në Kremlin.

Drafti aktual përfaqëson një version të shkurtuar të planit fillestar me 28 pika, i cili ishte diskutuar më herët nga SHBA-të me palën ruse, në përpjekje për të thyer ngërçin diplomatik.

Donetsku dhe zonat e çmilitarizuara

Një nga elementët më të ndjeshëm të propozimit lidhet me lindjen e Ukrainës. Zelensky foli për një kompromis të mundshëm që parashikon tërheqjen e trupave nga disa zona të rajonit të Donetskut, të cilat aktualisht nuk janë nën kontroll rus. Këto përfshijnë të ashtuquajturën “zonë fortesash”, me qytete strategjike si Kramatorsk dhe Slovjansk, që shihen si pengesë kryesore për një avancim të mëtejshëm rus.

Presidenti rus Vladimir Putin ka këmbëngulur se Ukraina duhet të dorëzojë praktikisht të gjithë Donetskun që një marrëveshje paqeje të jetë e zbatueshme. Nga ana e tij, Zelensky theksoi se çdo tërheqje ukrainase duhet të shoqërohet me tërheqje simetrike të forcave ruse, duke krijuar zona të çmilitarizuara përgjatë vijave aktuale të frontit.

“Nëse krijojmë një zonë të lirë ekonomike, që në thelb do të ishte një zonë e çmilitarizuar, ku forcat e rënda largohen dhe distanca mund të jetë 5, 10 apo 40 kilometra, atëherë edhe trupat ruse duhet të tërhiqen në të njëjtën mënyrë”, deklaroi Zelensky.

Pikat kryesore të planit të paqes

Sipas presidentit ukrainas, plani me 20 pika përfshin disa shtylla kryesore:

– Konfirmimin e sovranitetit të Ukrainës dhe një marrëveshje mosagresioni mes Kievit dhe Moskës;

– Garanci sigurie nga SHBA, NATO dhe vendet europiane, që sipas Zelenskyt do të pasqyronin frymën e Nenit 5 të NATO-s, përfshirë reagim ushtarak dhe rikthim të sanksioneve në rast të një agresioni të ri rus;

– Një paketë të gjerë për rimëkëmbjen ekonomike pas luftës, përmes një Fondi të Zhvillimit të Ukrainës, investimeve në teknologji, inteligjencë artificiale dhe sektorin e gazit natyror, ndërsa humbjet ekonomike vlerësohen në rreth 800 miliardë dollarë;

– Një kompromis për centralin bërthamor të Zaporizhias, i cili do të menaxhohej nga një ndërmarrje e përbashkët SHBA–Ukrainë, me ndarje të prodhimit të energjisë;

– Tërheqjen e trupave ruse nga rajonet Dnipropetrovsk, Mykolaiv, Sumy dhe Kharkiv;

– Një marrëveshje ligjërisht detyruese, e monitoruar nga një Këshill Paqeje nën drejtimin e presidentit amerikan Donald Trump;

– Një armëpushim të plotë që do të hynte në fuqi pas miratimit të marrëveshjes nga të gjitha palët.

Referendumi dhe zgjedhjet

Çështja e kontrollit territorial mbetet pika më e ndërlikuar e procesit. Zelensky hodhi idenë e një referendumi kombëtar për të formalizuar përfundimin e luftës, duke theksuar se një proces i tillë kërkon të paktën 60 ditë dhe një armëpushim real. Ai paralajmëroi se një votim në zonat nën kontroll rus nuk mund të ishte i lirë dhe i ndershëm.

Ukraina po përballet gjithashtu me presion për mbajtjen e zgjedhjeve pas një marrëveshjeje paqeje. Mandati presidencial i Zelenskyt përfundoi në vitin 2024, por zgjedhjet nuk janë mbajtur për shkak të ligjit ushtarak, të vendosur pas pushtimit rus dhe të miratuar nga parlamenti ukrainas.

Roli i SHBA dhe qëndrimi i Moskës

Përpjekjet për paqe të administratës Trump, të udhëhequra nga i dërguari special Steve Witkoff dhe Jared Kushner, kanë vijuar me ritme të ngadalta. Gjatë fundjavës, delegacione ukrainase dhe ruse zhvilluan bisedime të ndara me përfaqësues amerikanë, të cilat u cilësuan si “konstruktive”.

Nga Moska, zëdhënësi i Kremlinit Dmitry Peskov konfirmoi se presidenti Putin është informuar për zhvillimet e fundit dhe se Rusia do të përcaktojë hapat e ardhshëm përmes kanaleve ekzistuese diplomatike, pa dhënë detaje të mëtejshme.